Almanya direniyor Türkiye çok ısrarlı

Almanya’nın başkenti Berlin’deki Pergamon Müzesi, 2026 yılına kadar bakıma alındı. Bu nedenle müzedeki Zeus Sunağı’nın Türkiye’ye iade edilmesi için yeni bir gündem oluştu.

Türkiye, sunağın ait olduğu topraklara iadesini istiyor, Almanya ise “biz onu çalıp götürmedik ki, neden iade edelim” diyor.

Yurt dışına kaçırılan tarihi eserlerin iadesi konusunda Türkiye son yıllarda çok önemli başarılar elde etmiştir.

Örneğin:

Kocaeli Arkeoloji Müzesi’nden 2009 yılında çalınan ve 2012 yılında eksikliği fark edilen eserlerden biri Almanya’da müzayedede ortaya çıkmıştı. O dönemde 32 bin Euro fiyat biçilen Roma dönemi renkli mermer kabartma pano için Kültür ve Turizm Bakanlığı Interpol’e başvurmuştu.

Daha önce de Müze’deki mevsim heykellerinden birinin başı çalınmış, yine Almanya’da bulunup Türkiye’ye iade edilmişti.

Ve;

Şimdi Türkiye çok daha büyük bir çabanın içindeyken Almanya’dan önemli bir destek buldu.

Almanya’nın sömürgecilik döneminde bugünkü Nijerya’dan çalınan tarihi Benin bronz heykellerini iade etmesinden sonra Bergama Zeus Sunağı da gündeme geldi. İade önerisini Berlin Eyaleti Çeşitlilik ve Ayrımcılıkla Mücadeleden sorumlu Müsteşar Saraya Gomis getirdi.

Gomis, Bergama Sunağı’nın yanı sıra Mısır’dan getirilen Nefertiti büstünün de ait oldukları ülkelere iade edilmesi gerektiğini belirtti ve “Ayrımcılık karşıtı bir bakış açısıyla şunu söylemek gerekir: Dünyanın diğer bölgelerinden gelen tüm kültürel ürünler bize ait değil, burada yasadışı olarak bulunuyorlar” dedi.

Ancak müsteşarın bu talebi özellikle sosyal medyada büyük tepki çekti. Bergama Zeus Sunağı, günümüzde Bergama olarak anılan antik Pergamon şehrinde Pergamon Krallığı’nı yöneten Attalos hanedanı tarafından M.Ö. 2. yüzyılda yaptırılmış anıtsal, dinsel bir yapı. Bu görkemli yapının kalıntıları, 1870’li yıllarda Alman mühendisi Carl Humann tarafından, o zamanın Prusya’sına götürüldü. Günümüzde ise Berlin’de bulunan Pergamon (Bergama) Müzesi’nde sergileniyor.

Almanya eserin ülkeden çıkışına ilişkin olarak Osmanlı ve Alman İmparatorlukları arasında 1878 tarihinde yapıldığı iddia edilen bir anlaşmayı öne sürüyor. Anlaşma da Osmanlı İmparatorluğu’nun 1874’te kabul ettiği Asârı Atîka Nizamnamesi’ne dayanıyor. Nizamnamede, yapılacak kazı çalışmaları sonrasında bulunan eserlerin 3’te birinin kazı çalışmasını yapan ülkeye, 3’te birinin devlete ve 3’te birinin arazi sahibine devredildiği belirtiliyor.

Fakat son zamanlarda Bakanlık koordinatörlüğünde akademisyenlerce gerçekleştirilen yeni araştırmalar neticesinde, 1878’de Pergamon ören yerinde kazı izni verilen Carl Humann’ın Zeus Sunağı’nı, yapılan anlaşma öncesinde Almanya’ya göndermiş olabileceği yönünde tespitlere ulaşıldı.

Türkiye, Anadolu topraklarına ait olan sunağın iadesi için 1990’lı yıllardan itibaren yoğun bir diplomasi trafiği yürütüyor. Kültür ve Turizm Bakanlığı, bu doğrultuda önce yoğun bir arşiv çalışmaları gerçekleştirdi. Birçok belgenin tercümesi yapılarak, kamuoyu nezdinde gerçekleştirilen imza kampanyaları desteklendi. Hukuki mütalaalar toplandı ve Alman tarafı ile paylaşılarak eserin iadesi talep edildi.

Türkiye, Bergama Zeus Sunağı’nın ülkeden çıkışına yönelik olarak o dönemde gerçekleştirilen uygulamaların hukuksuz olduğunu Almanya tarafına ısrarla iletti. Ancak Almanya, Türkiye’nin ısrarlı belge ve bilgi talebine rağmen iki yıldır sessizliğini sürdürüyor, taleplere yanıt vermiyor.

Tek dileğim, Zeus Sunağı’nın ait olduğu Bergama’ya geri dönmesidir.